Avustralya, Okyanusya kıtasında olmasına rağmen konjonktürel olarak Batı perspektifine sahip bir ülkedir. Söz konusu durum da Asya-Pasifik Bölgesi’nde Kanberra ile Pekin arasında önemli bir nüfuz mücadelesi yaşanmasına neden olmaktadır. Zira Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) öncülüğündeki Batı İttifakı, Soğuk Savaş döneminde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne (SSCB) karşı uyguladıkları çevreleme politikasını,[i] günümüzde Çin’e karşı hayata geçirmektedir. Bu stratejide Avustralya’nın oldukça önemli bir yeri vardır.[ii]
Bu yüzden de ülke, ABD başta olmak üzere Batılı devletlerle olumlu münasebetlere sahiptir. Zira bu durum, Avustralya’nın içerisinde bulunduğu Batı temelli ittifaklardan net bir şekilde anlaşılmaktadır. Fakat aynı zamanda özellikle de 2022 yılının Mayıs ayında Anthony Albanese’nin Avustralya Başbakanı seçilmesiyle[iii] birlikte Kanberra-Pekin hattındaki diyalog güçlenmiş ve Avustralya, Çin’le olan ilişkilerinde diplomasiyi ön plana çıkaran bir yaklaşım benimsemiştir.
Avustralya; Birleşik Krallık ve ABD tarafından oluşturulan AUKUS’un önemli bir sac ayağını oluşturmaktadır.[iv] Bu pakt, bölgede iki önemli Batılı aktörün nüfuzlarının güçlenmesi açısından mühimdir. Aslında söz konusu ittifak, Çin’in çevrelenmesi amacı doğrultusunda kurulmuştur. Bu ise Pekin-Kanberra hattındaki gerilimi ve güvensizliği arttırmaktadır.
AUKUS’un yanı sıra Avustralya’nın dahil olduğu Dörtlü Güvenlik Diyaloğu (QUAD) da Batı tarafından Asya-Pasifik Bölgesi için hayata geçirilmiş önemli bir ittifaktır.[v] Haliyle Batı’nın Çin’le yürüttüğü jeopolitik rekabet çerçevesinde bu ittifak, Washington açısından önemli bir cephe görevi görmektedir. Tüm bu ittifaklar ve Avustralya’nın temsili olarak da olsa Birleşik Krallık içerisinde yer alması düşünüldüğünde Kanberra, Batı etkisinin güçlü olarak hissedildiği bir aktör haline gelmektedir.
Avustralya ve Laos liderleri, Güneydoğu Asya Zirvesi’nin son gününde, 6 Mart tarihinde ikili ilişkileri derinleştiren bir anlaşma imzalamışlardır. Avustralya Başbakanı Anthony Albanese ve Laos’lu mevkidaşı Sonexay Siphandone, 10 üyeli blokun ilk dış ortağı olan Avustralya’nın 50. Yılını kutlamak için Melbourne’de düzenlenen ASEAN Özel Zirvesi’ni birlikte yönetmektedirler.[vi]
Anlaşma ilişkiyi kapsamlı bir ortaklığa yükseltmektedir ve savunma, çevre, iklim, temiz enerji, tarım ve eğitim alanlarında işbirliği için temel oluşturacaktır. Blokun en yoksul ülkesi Laos, bu yıl Endonezya’dan ASEAN’ın dönem başkanlığını devralmıştır. Laos, bağlantıları artırmak ve direnci güçlendirmek temalı bir yol izlemektedir.[vii]
Albanese, 6 Mart’taki tartışmaların ana temalarının ticaret, yatırım, iklim değişikliği, temiz enerji ve deniz işbirliği olduğunu söylemiştir. Bunlar, daha sonra aynı gün kabul edilen liderler bildirisinde yansıtılmıştır. Çin’in bölgedeki artan belirleyiciliği ve Myanmar’daki devam eden gerilim de üç günlük zirvenin temel konularını oluşturmuştur. Myanmar’ın 2021 yılında bir askeri yönetimin kontrolü ele geçirmesinden bu yana ülkedeki gerilimi durduramaması nedeniyle toplantıda siyasi temsil edilme hakkı reddedilmiştir. Aynı zamanda zirveye katılan devlet başkanları, Avustralya’nın önemli bir simgesi olan Koalaları da yakından görebilmiş ve bu bağlamda Kanberra çeşitli aksiyonlar almıştır.[viii]
Bu anlaşma, Avustralya ve Laos arasındaki ilişkilerin derinleştirilmesi ve kapsamlı bir ortaklığa yükseltilmesiyle önemli bir adımı temsil etmektedir. Özellikle savunma, çevre, iklim değişikliği, temiz enerji, tarım ve eğitim gibi çeşitli alanlarda işbirliği yapılmıştır. Bu, her iki ülkenin de karşılıklı çıkarlarına hizmet edebilecek ortak projelerin geliştirilmesi için bir fırsat sunmaktadır.
Bu anlaşma ve zirve, Avustralya’nın bölgedeki rolünü ve etkisini artırma çabalarını göstermektedir. Özellikle Avustralya’nın ASEAN’ın dış ortağı olarak konumunu güçlendirmek istediği açıkça görülmektedir. Bu, bölgedeki güvenlik, ekonomi ve çevre gibi konularda daha aktif bir rol oynamak isteyen Avustralya’nın stratejik hedeflerini yansıtmaktadır.
ASEAN Zirvesi’nin son gününde bu anlaşmanın imzalanması, bölgedeki siyasi ve ekonomik dinamiklerin nasıl değişmekte olduğunu göstermektedir. Özellikle Çin’in süper güç rolünü pekiştirmesi ve Myanmar’daki gerilimin zirve gündeminin üst sıralarında yer alması, bölgedeki güç dengelerindeki değişiklikleri yansıtmaktadır.
Doğu Timor’un ASEAN’a katılımı da bölgedeki siyasi yapıyı etkileyebilir. Doğu Timor’un ASEAN’a katılımı, bölgedeki siyasi ve ekonomik entegrasyon sürecini daha da güçlendirebilir ve bölgesel işbirliğini artırabilir.
Ancak, Myanmar’daki süren gerilim gibi sorunlar, bölgedeki istikrarı tehdit eden önemli bir sorun olarak devam etmektedir. Bu tür zirveler, bölgedeki bu tür zorluklarla başa çıkmak için stratejiler geliştirmek için önemli bir platform sunmaktadır.
Öte yandan Avustralya’nın bu zirvede koalaları tanıtarak kültürel diplomasiyi kullanması, uluslararası ilişkilerde yumuşak gücün önemini vurgulamaktadır. Bu tür kültürel etkinlikler, ülkeler arasında dostane ilişkilerin kurulmasına ve uluslararası işbirliğinin teşvik edilmesine katkıda bulunabilir.
Sonuç olarak bu tür zirveler ve ikili anlaşmalar, bölgesel işbirliğini artırmak ve bölgedeki istikrarı güçlendirmek için önemli bir platform sunmaktadır. Ancak, gerçek etkinin sağlanması için bu tür anlaşmaların ve zirvelerin pratik eyleme dönüştürülmesi gerekmektedir.
[i] “The History of Containment Policy”, Thought co, https://www.thoughtco.com/definition-of-containment-2361022#:~:text=Containment%20was%20a%20foreign%20policy,would%20spread%20to%20neighboring%20countries., (Erişim Tarihi: 05.09.2023).
[ii] “Australia and Laos elevate Bilateral Relations at Southeast Asian Summit”, Associated Press News, https://apnews.com/article/asean-australia-china-laos-myanmar-c0170076f1d77c57319e5b209cc01264, (Erişim Tarihi: 06.03.2024).
[iii] “Australia Election: Anthony Albanese Leads Labor to Australian Election Victory”, BBC News, https://www.bbc.com/news/world-australia-61267489, (Erişim Tarihi: 04.02.2023).
[iv] “What is the Aukus Alliance and What are Its Implications?”, The Guardian https://www.theguardian.com/politics/2021/sep/16/what-is-the-aukus-alliance-and-what-are-its-implications, (Erişim Tarihi: 03.02.2023).
[v] Mustafa Cem Koyuncu, “Hint-Pasifik Bölgesinin “Yeni Yıldızı” QUAD: Zayıflıklar, Fırsatlar, Tehditler ve Avantajlar”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/hint-pasifik-bolgesinin-yeni-yildizi-quad-zayifliklar-firsatlar-tehditler-ve-avantajlar/, (Erişim Tarihi: 31.01.2023).
[vi] “Australia and Laos elevate Bilateral Relations at Southeast Asian Summit”, Associated Press News, https://apnews.com/article/asean-australia-china-laos-myanmar-c0170076f1d77c57319e5b209cc01264, (Erişim Tarihi: 06.03.2024).
[vii] “Australia and Laos Elevate Bilateral Relations at Southeast Asian Summit”, ABC News, https://abcnews.go.com/International/wireStory/australia-laos-elevate-bilateral-relations-southeast-asian-summit-107826672#:~:text=Catch%20up%20on%20the%20developing,of%20a%20Southeast%20Asian%20summit. (Erişim Tarihi: 06.03.2024).
[viii] “Australia and Laos elevate Bilateral Relations at Southeast Asian Summit”, Associated Press News, https://apnews.com/article/asean-australia-china-laos-myanmar-c0170076f1d77c57319e5b209cc01264, (Erişim Tarihi: 06.03.2024).
